Białaczów - dawne osiedle miejskie, położone w odsległości 12 km. od Opoczna, 4km. od stacji kolejowej Petrykozy. Zajmuje powieżchnie 866ha. Grunty skomasowane. W 1980r. miała 1536 mieszkańców.Posiada : Urząd Gminy, Zbiorczą Szkołe Giminą, Gminy Ośrodek Kultury,Gminy Ośrodek Zdrowia, Państwowy Dom Opieki Społecznej, Bank Śpółdzielczy, piekarnie oraz 5 sklepów.
Pierwsze wiadomości o Białaczowie pochodzą z XII w. Były to dobra jednej z linii Odworążów, a mianowicie Straszów Biłaczowskich, którz za czasów piastowskich prowadzili w tych stronach wzmożoną akcje kolonizacyjną.
Do nadania osiedlu praw miejskich przyczynił się Kazimierz Wielki. Za jego czasów, w 1350 r. Białaczów liczył 366 mieszkańców.W każdym razie w roku 1434 występował on już jako oppidium, tj. miasto. W 1456 r. Piotr Strasz, wychoiwanek Akademii Krakowskiej, po pożarze odnowił przywileje tego miasta i na sejmie wpiotrkowskim zdobył dla niego prawa magdeburskie. Uzyskał też dla miasta 3 jarmarki. W poł. XVII w. Białaczów przeszedł w ręce Kochanowskich, a następnie Dębińskich. W 1667 r. liczył 20 domów i 200 mieszkańców. W 1710 r. nawiedziło go morowe powoetrze. Zmarło wtedy 120 osób. W 1748 r. doszło do innego nieszczęścia. Pojawiła się wówczas w Białaczowie szarańcza. Przybył od wschodu. Było jej tak dużo, że ,, zaćmiła słońce, a gdzie padła, tam tylko pizostała goła ziemia. Z tego powodu nastąpił wielki głód i smutek.'' W 1727 r. nabył te dobra Jan Małachowski, starosta opoczyński, po którym w spadku przejął je Stanisław Małachowski, znakomity mąż stanu z czasów Stanisława Augusta. Wówczas dobra ye obejmowały: Białaczów, Zakrzów, Ossę, Nadole, Żelazowice, Miedzne Srewnianą, Wąglany, Petrykozy, Skroninę, Rude, Sędów i Trzemeszne.Ponad 5000 ha. Była ti więc wielka magnacka posiadłość, w której S. Małachowski rozwinął nie tylko rolnictwo, ale równierz przemysł i górnictwo. Pracowało tu wielu urzędników adminisatracyjnych i dozoru gospodarczego. Małachowski zajął się równierz trudną sytuacją gospodarczo-prawną mieszczan białaczowskich. Pragnąc wrócić im dawną wolność, w 1787 r. restutyuował i rozszerzył ich dawne przywileje. Do dyspozycji mieszczan oddał ok. 540 mórg gruntów ornych oraz 18 mórg łąk, ponadto przeznaczył 13 mórg na place, ogrody i nrynek. Powołał równierz administracje miejską, składającą się z burmistrza i radnych, dla których w kilka lay póżniej wzniósł ratusz i sprawił zegar. Przy tej okazji miasto otrzymało herb przedstawiający na niebieskim tle splecione litery - SM. Były to inicjały Stanisława Małachowskiego.
W drugej połowie XVIII w. Białaczów był niewielką osadą liczącom 62 domy, z czego 8 plebańskich. Ich liczba zwiększyła się dopiero w XIX w., w 1827 r. było ich 81, a w 1881 r. -94. W tym czasie owiele szybciej wzrastała liczba mieszkańców. W 1810 r. do 766, w 1881 r. do 1290. Na okres ten przypadają trzykrotne epidemnie cholery, w b1831, 1837 i 1852 r. Za każdym razem umierało barzdo dużo ludzi. Jeszcze na początku XIX w. istniała w Białaczowie na Borkach szubienica, na której wieszno przestępców.
Z Białaczowa pochodzili: Jan Parandota, Anna Białaczowska, oraz Stanisław Małachowski.
Białaczów i okolice należą do najciekawszych i najpiękniejszych miejsc Opoczyńskiego.Zachowały się tu nie tylko liczne zabytki architektoniczne, ale przetrwały równierz dobrze utrzymane lasy i ślady po dawnych pracach górniczych. Do rzadszych obiektów przyrodniczych należy zaliczyć ponad 100-letnią leśną aleje modrzewiową, ciągnącą się od Białaczowa do sąsiedniej Ossy. Spośród kopalń, najstarsza znajduje się na Górze Białaczowskiej.
Kościół św. Jana Chrzciciela.  Już w XIII w. istnał w Białaczowie murowny kościół fundacji biskupa krakowskiego Jana Prandoty.Obecny kościół wybudowany na początku XVI w. miałdrewnianą nawę i murowane prezbiterium. W czsie jego przebudowy w latach 1694-96 wystawiono barokową nawę. We wnętrzy znajdują się trzy póznobarokowe ołtarze; główny, z rokokowymi rzezbami oraz dwa boczne, ozdobione płaskożezbami. W 2 poł. XIX w. administratorem kościoła był ks. Adam Jakubowski, autor prac rolniczych i redaktor,, Rocznika Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego''. Na cmentarzu stoi neogotycka dzwonica z 1852 r.
Zespół Pałacowy w Białaczowie. Zaliczany jest do pierwszej grupy zabytków. Przeznaczony na rezydencje magnacką, został wystawiony w stylu klasycystycznym, w ltach 1797-1800 przez architekta Jakuba Kubickiego, na zlecenie Stanisława Małachowskiego. Składa się zjedno piętrowego budynku głównego ozdobionego pięknym portykiem o 4 murowanych kolumnach doryckich, 2 galerii, moficyny i 2 pawilonów. Wnętrze głównego budynku, ozałożeniu dwutraktowym, posiada bogate dekoracje stuikowe i maliarskie. Wiele pomieszczeń miałom stylowe wyposażenie, zwłaszcza salon i gabinet ,,etruski''. Z dawnych rzeżb klasyczystycznych z końca XVIII w. ocalały marmurowe popiersia Minewry, Diany, filozofa, posąg Bachusa oreaz dwa żeliwne popiersia Jacka Małachowskiego. Apartamenty reprezentacyjne, ozdobione dekoracja stuikowąi malarską, wzorem pałacyku łazienkowskiego, mieściły się na parterze, natomiast pierwsze piętro, dużo niższe, miało charakter ściśle prywatny. Ostatnio pojawiło się wiele głosów i spekulacji, iż dokument słynnej Konstytucji Trzeciego Maja powstawał lub też był odczytywny w tymże pałacu.Obecni mieści się w nim Państwowy Dom Opieki Społecznej.
Park o powierzchni 15 ha., załżony został prawdopodobnie w XV w. przez rodzine Odworążów. Przez pewien czas zajmowała sięnim matka poety, Zygmunta Krasińskiego, która była pasierbicą Stanisława Małachowskiego. Park rozciąga się na równinie, przez środek której płynie niewielki strumyk, miejscami obrosły olchami. Rosną w nim głównie lipy, klony i graby, a z rzadszych gatunków- tulipanowce, buki i modrzewie. Większość drzew to starodrzew. Niektóre drzewa dochodządo ogromnych rozmiarów, np. wysokość jednej z topól wynosi 50 m.Wśród drzew i krzewów widnieją fragmenty cokołów, ław kamiennych, figór marmurowych oraz rzezba Herkulesa W parku, wśródozdobnych budowli pochodzących z 1 poł. XIX w., znajdująsię pseudośredniowieczne ruiny oraz w tym samym stylu utrzymana oranżeria. Obiekty te wystawiono wedłu projektu słynnego architekta Franciszka Marii Lanciego. DO zachodniej części parku pałacowego przylega las mieszany o powierzchni ok. 22 ha., który w przyszłości stanowił z nim jedną całość. Wskazuje na to nskłads gatunkowy oraz wiek dzewostanu.
Gródek. W parku pałacowym znajduje się wyspa otoczona resztkami dawnej fosy. W jej głębi kryją się podziemia starego gródka Odworążów. Urodziła się w nim i wychowała Anna Białaczowska, matka Jana Kochanowskiego z Czarnolasu.
Ratusz murowany.  Wystawiony został w stylu klasyczystycznym w 1797 r. na rzucie kwadratu. Ufundował go dla mieszczan białaczowskich Stanisław Małachowski. Przy zakładaniu kamienia węgielnego obecny był m.in. Onufury Kopczyński, rektor pijarów warszawskich, autor znakomitej ,,Gramatyki języka polskiego i łacińskiego dla szkół narodowych'', wydanej w latach 1778-83 przez Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych.
|
|